Ελληνική Οικογενειοκρατία…

…θα μπορούσε να είναι η επίσημη ονομασία του ελληνικού κράτους, αντί για Ελληνική Δημοκρατία.

Στο πλαίσιο της ελληνικής πραγματικότητας, λέγεται συχνά ότι η μετάβαση από τη Βασιλεία στη Δημοκρατία συνίσταται στο ότι στη Βασιλεία κυβερνούσε μία οικογένεια ενώ στη Δημοκρατία κυβερνούν δύο: οικογένειες Καραμανλή και Παπανδρέου, ή, κατ’ άλλους, τρεις: οικογένειες Καραμανλή, Παπανδρέου, Μητσοτάκη.

Στην πραγματικότητα, όμως, οι οικογένειες που κυβερνούν την Ελλάδα δεν είναι δύο, δεν είναι τρεις, είναι χίλιες δεκατρείς… Γιατί στο πολίτευμα της οικογενειοκρατίας, δεν υπολογίζονται μόνο οι οικογένειες από τις οποίες προκύπτουν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων. Συνυπολογίζονται και όλες οι άλλες οικογένειες από τις οποίες προκύπτουν υπουργοί, βουλευτές, δήμαρχοι, περιφερειάρχες, καθηγητές πανεπιστημίου, πρόεδροι, διευθυντές, συνδικαλιστές.

Η ελληνική οικογενειοκρατία είναι τα λεγόμενα «τζάκια», που συνιστούν το λεγόμενο «σύστημα». Γιατί όμως στα κρίσιμα πόστα του πολιτικού συστήματος προωθούνται τις περισσότερες φορές πρόσωπα που προέρχονται από συγκεκριμένες οικογένειες; Η απάντηση είναι απλή: γιατί αυτές οι οικογένειες (εξ)υπηρετούν διαχρονικά συγκεκριμένα συμφέροντα, κυρίως οικονομικά αλλά όχι μόνο.

Επί παραδείγματι, έστω ότι ένας βιομήχανος εκπροσωπείται στη Βουλή από έναν βουλευτή. Αυτός ο βουλευτής κάποια στιγμή πεθαίνει. Πού να τρέχει τώρα ο βιομήχανος να δημιουργήσει σχέσεις εμπιστοσύνης με κάποιον άσχετο; Απευθύνεται κατευθείαν στη γυναίκα, στο γιο, στην κόρη, στον αδερφό ή στην αδερφή, κ.λπ., του εκλιπόντος, που έχουν και έτοιμη εκλογική πελατεία και, από τις επόμενες εκλογές, συνεχίζει κανονικά να εκπροσωπείται στη Βουλή από κάποιο άλλο πρόσωπο της ίδιας οικογένειας.

Σε κάποιες περιπτώσεις τηρούνται ορισμένα προσχήματα. Π.χ. μία οικογένεια δεν διατηρεί συγχρόνως περισσότερες από 1-2 κρίσιμες πολιτικές θέσεις. Σε άλλες περιπτώσεις, παρατηρείται το φαινόμενο ο πατέρας να είναι βουλευτής, η μητέρα γενική διευθύντρια υπουργείου, ο γιος πρόεδρος συνδικαλιστικού σωματείου, ο αδερφός δήμαρχος, η αδερφή καθηγήτρια πανεπιστημίου και η ξαδέρφη, η «ριγμένη» της υπόθεσης, να κάνει δημόσιες σχέσεις για όλους τους υπόλοιπους.

Όμως πώς αναπαράγεται αυτό το σύστημα; Κατά τη γνώμη μου, ένας βασικός λόγος είναι τα συντηρητικά αντανακλαστικά των πολιτών. Ψηφίζουμε ένα βουλευτή που είναι άχρηστος και μετά ψηφίζουμε και τον γιο του γιατί «γνωρίζουμε» την οικογένεια και δεν ρισκάρουμε να ψηφίσουμε έναν «άγνωστο» από φόβο (;) μήπως αποδειχθεί περισσότερο άχρηστος. Άλλος βασικός λόγος είναι ότι πολιτικές οικογένειες γνωρίζουν την τέχνη της πολιτικής, περνάνε τη «γνώση» απ’ τον πατέρα στο γιο, προσλαμβάνουν 1-2 επικοινωνιολόγους, μαθαίνουν να στήνονται μπροστά στην κάμερα, να λένε και κάμποσα ωραία λόγια, να χρησιμοποιούν τις διασυνδέσεις της οικογένειάς τους, να κάνουν τα κατάλληλα ρουσφέτια και… that’s all folks.

Τι γίνεται όμως στις σπάνιες περιπτώσεις όταν κάποια μέλη των πολιτικών οικογενειών τύχει να χάσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών; Η λύση συνήθως είναι απλή, απλούστατη θα έλεγα, και προκύπτει μέσα από τη διαδικασία εναλλαγής στην εξουσία. Π.χ. έστω ότι οι πολίτες είναι δυσαρεστημένοι από έναν δήμαρχο κι από έναν γενικό διευθυντή υπουργείου. Μετά από λίγο καιρό, ο δήμαρχος διορίζεται γενικός διευθυντής κι ο γενικός διευθυντής εκλέγεται δήμαρχος.

Υπάρχει λύση; Ίσως. Αλλά η λύση δεν θα μπορούσε να είναι να μην εμπιστευόμαστε ποτέ κάποιον ο οποίος προέρχεται από πολιτική οικογένεια. Επί της αρχής, αυτό θα ήταν άδικο και ρατσιστικό. Τι φταίει το καημένο το παιδί αν ο πατέρας του έτυχε να είναι ο πρωθυπουργός της χώρας; Ο γιος του πρωθυπουργού της χώρας δεν πρέπει να έχει ίσες ευκαιρίες για πολιτική σταδιοδρομία με τον γιο ενός απλού εργάτη; Αν αυτή η διατύπωση προκαλεί θυμηδίες (αλίμονο αν δεν προκαλεί…), διαβάστε την ερώτηση αντίστροφα: ο γιος ενός απλού εργάτη δεν πρέπει να έχει ίσες ευκαιρίες με τον γιο του πρωθυπουργού της χώρας;

Κατά τη γνώμη μου, σ’ αυτό ακριβώς έγκειται και η λύση του προβλήματος. Όλοι οι άνθρωποι που συμμετέχουν στα κοινά πρέπει να αντιμετωπίζονται από τους πολίτες με τον ίδιο τρόπο. Αλλά αυτό, δυστυχώς, δεν διδάσκεται. Ο καθένας από εμάς πρέπει να αλλάξει νοοτροπία και όλοι μαζί να υπερβούμε τη δύναμη της συνήθειας…

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΠ. ΜΑΝΤΖΟΥΤΣΟΣ

Δικηγόρος Αθηνών