Η
υπόθεση της σφαγής στη Σρεμπρένιτσα επανέρχεται για μια ακόμη φορά στο
προσκήνιο εν όψει της επανέναρξης της δίκης του Ράτκο Μλάντις, πρώην
στρατιωτικού διοικητή των Σέρβων της Βοσνίας, η οποία είχε ξεκινήσει στις 16
Μαΐου 2012 ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην
Γιουγκοσλαβία. Το κατηγορητήριο κατά του Μλάντιτς περιλαμβάνει 11 κατηγορίες
για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, μεταξύ των οποίων
και αυτό της γενοκτονίας, με κεντρική δράση το σφαγιασμό 8000 αμάχων
μουσουλμάνων (εφήβων και ανδρών) στη Σρεμπρένιτσα το 1995.
Ας
πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το Μάρτιο του 1992 ξεκίνησε ο πόλεμος
της Βοσνίας, η τρίτη κατά χρονολογική σειρά πολεμική σύρραξή στο πλαίσιο του
Εμφυλίου της Γιουγκοσλαβίας, μετά τον πόλεμο των Δέκα Ημερών στη Σλοβενία και
τον Πόλεμο στην Κροατία. Αφορμή στάθηκε το Δημοψήφισμα της 1ης
Μαρτίου 1992, όπου οι Βόσνιοι, κατά συντριπτική πλειοψηφία (99%) ψήφισαν υπέρ
της ανεξαρτησίας της Βοσνίας, η διακήρυξη της οποίας έγινε τέσσερις μέρες μετά.
Τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς ο ηγέτης του ισλαμικών καταβολών και πεποιθήσεων
Κόμματος Δημοκρατικής Δράσης, Αλία Ιζετμπέκοβιτς, κήρυξε γενική επιστράτευση
και οργάνωσε το Στρατό της Δημοκρατίας της Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Πολιτικός του
αντίπαλος ήταν ο Ράντοβαν Κάραζιτς, αρχηγός του εθνικού Σερβικού Δημοκρατικού
Κόμματος, του δημοφιλέστερου κόμματος μεταξύ των Σερβοβοσνίων. Στις 6 Απριλίου,
η Ε.Ο.Κ. αναγνωρίζει τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη ως ανεξάρτητο κράτος και στις 7 Απριλίου, οι ΗΠΑ,
γεγονός που πυροδότησε βίαιες συγκρούσεις. Λίγο πριν το τέλος του 1994 και ενώ ο
κροατο-μουσουλμανικός πόλεμος έχει τελειώσει, ο Κροατικός Στρατός καταλαμβάνει
την στρατηγικής –λόγω της γειτνιασής της με την πρωτεύουσα της Σερβικής
Δημοκρατίας της Κράινα Κνιν - σημασίας πόλη Κούπρες και τη γύρω περιοχή στη
δυτική Βοσνία. Η κατάσταση στην περιοχή είχε αρχίσει να εντείνεται ολοένα και
περισσότερο και οι συγκρούσεις έφτασαν στο αποκορύφωμά τους, όταν αρχές Ιουλίου
του 1995, ο
σερβο-βοσνιακός στρατός (με τη συμμετοχή και
Ελλήνων εθελοντών[1])
υπό την ηγεσία του Ράτκο Μλάντιτς, εξουδετέρωσε μονάδες του βοσνιακού στρατού
στην επιχείρηση με την κωδική ονομασία "Κρίβαγια 95". Η συνέχεια
είναι γνωστή. Η επόμενη κίνηση του σερβο-βοσνιακού στρατού ήταν η κατάληψη της
Σρεμπρένιτσα[2],
περιοχή που τελούσε υπό την προστασία Ολλανδών κυανοκράνων[3],
και οι μαζικές εκτελέσεις περίπου 8.000 αμάχων αρρένων, γυναικόπαιδα εκτοπίστηκαν,
ενώ υπάρχουν και μαρτυρίες για βιασμούς.
Ήδη
από το 1993 είχε συσταθεί το ad
hoc
Διεθνές Ποινικό
Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY),
ενώπιον του οποίου ήχθησαν άνω των 160 κατηγορούμενοι εγκλημάτων πολέμου από
όλες τις εθνικότητες. Το 2004, στην υπόθεση Krstic[4], το δικαστήριο ομοφώνως χαρακτήρισε
ως γενοκτονία τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα. Το 2007, στην υπόθεση Βοσνίας-Ερζεγοβίνης[5]
, το Δικαστήριο έκρινε ότι υπήρξε γενοκτονία σύμφωνα με το άρθρο ΙΙ (στ. α΄και
β΄) της Σύμβασης του ΟΗΕ για την Πρόληψη και Καταστολή του
Εγκλήματος της Γενοκτονίας, καθώς οι στρατιώτες
του σερβοβοσνιακού στρατού στόχευσαν στην εξόντωση μέρους των μουσουλμάνων της
Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Απάλλαξε από την ευθύνη για τη σφαγή το κράτος της (πρώην)
Γιουγκοσλαβίας, θεώρησε ωστόσο ότι η Σερβία, μοναδικός διάδοχος της
Γιουγκοσλαβίας, παραβίασε το διεθνές δίκαιο, μη ενεργώντας προς την αποτροπή
της σφαγής και αποτυγχάνοντας να φροντίσει να αχθούν ενώπιον του Διεθνούς
Ποινικού Δικαστηρίου οι κατηγορούμενοι, με χαρακτηριστική περίπτωση αυτή του
Ρατκο Μλάντιτς, ο οποίος συνελήφθη μόλις στις 26 Μαΐου του 2011, αφού κρυβόταν
στη Σερβία για 16 χρόνια.
Το
χαρακτηρισμό της σφαγής ως γενοκτονίας αμφισβήτησε προ μηνός ο νέος Πρόεδρος
της Σερβίας, Τόμισλαβ Νίκολιτς, δηλώνοντας ότι είναι πολύ δύσκολο να αποδειχθεί
ενώπιον του Δικαστηρίου ότι διαπράχθηκε γενοκτονία, προκαλώντας την έντονη
αντίδραση της ΕΕ και της διεθνούς κοινότητας.
[1] Τον Ιούλιο του 2006, ο
τότε υπουργός Δικαιοσύνης Α.Παπαληγούρας διέταξε εισαγγελική έρευνα για τη
συμμετοχή των Ελλήνων στη σφαγή, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.Το θέμα είχε
φέρει στη Βουλή με επίκαιρη ερώτησή του ο ανεξάρτητος βουλευτής Α.
Αδριανόπουλος.
[2] Η Σρεμπρένιτσα, βάσει Res.819 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ είχε από το 1993
κηρυχθεί ασφαλής περιοχή (‘safe area’).
[3] Μετά τα γεγονότα της
Σρεμπρένιτσα και την αποτυχία των Ολλανδών στρατιωτών να προστατεύσουν την πόλη
ως όφειλαν, η ολλανδική κυβέρνηση παραιτήθηκε.
[4] http://www.icty.org/x/cases/krstic/acjug/en/krs-aj040419e.pdf
[5] ICJ; The Application of the Convention on the
Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (Bosnia and Herzegovina v.
Serbia and Montenegro), case 91, The
Hague, 26 February 2007, p. 108, paragraph 297. /http://www.icj-cij.org/docket/files/91/13685.pdf
